تدوین اهداف آموزشی در حیطه های مختلف

منظور از تعیین اهداف آموزشی و شاخصهای شایستگی،روشن ساختن کارهایی است که فراگیران در پایان مرحله تعیین شده در برنامه یادگیریشان واقعا قادر به انجام دادن آنها خواهند بود

از لحاظ تاریخی گسترش استفاده از اهداف رفتاری در تعلیم و تربیت از سال 1980 جزو کارهای عمده مراکز تربیت معلم و تربیت مربی بوده است

رویکرد هدف مدار در طراحی آموزشی:

تعیین وتنظیم اهداف و شاخص های شایستگی به صورت دقیق و صریح عموما اولین مرحله مهم در فرآیند طراحی دوره های آموزشی یا طراحی منابع یادگیری است

در این مدل اهداف سه نوع عملکرد دارند:

1- ماهیت دوره یا برنامه درسی را تعیین میکنند و تصویری از نوع مواد آموزشی که باید مورد استفاده قرار گیرد ارائه میدهند

2-امکان بررسی و تعیین نوع روش های تدریس و یادگیری که باید به کار گرفته شود را فراهم می آورند

3-عمده ترین کمک را در برنامه ریزی ارزشیابی فراهم می آورند

همانطور که در شکل نشان داده شده است ، اهداف باید از لحاظ اجرایی با دوره های آموزشی سازگار بوده و باید همواره بر اساس دنش فراگیران و توانایی های آنها اصلاح و تعدیل شوند

آرمانها و اهداف:

درخارج از حوزه تعلیم و تربیت اصطلاحات تعلیم و تربیت هم معنی هستند اما در تعلیم و تربیت دارای معانی خاصی هستند

آرمان ها: بیانات وسیع وکلی در مورد مقاصد و نیات هستند،آرمانها یک تصویر کلی از بازده های یادگیری مورد نظر ارائه میدهند و اهداف کلی دوره آموزشی را نشان میدهند

اهداف: عینی تر و دقیق ترهستند و بازده های یادگیری مورد نظر را با جزئیات بیشتر توصیف میکنند،این اهداف بعضی مواقع "اهداف رفتاری" نامیده میشوند،زیرا این اهداف معمولا رفتار نهایی یادگیرندگان موفق را بیان میکنند 

بنابراین اهداف به صورت مجموعه مشخصی از فعالیتهای کاملا تعریف شده هستند که فراگیران موفق برای نشان دادن دستیابی خود به آرمانهای نسبتا تعریف شده قادر به انجام آنها بعد از پایان دوره خواهند بود

تنظیم و نوشتن اهداف:

مهمترین نکته در نوشتن اهداف این است که نباید تنظیم اهداف به صورت مبهم وسیع صورت گیرد،برای اینکه اهداف مفید واقع شوند باید:

1- آنچه را که فراگیران موفق واقعا باید بتوانند انجام دهند مشخص گردد

2-کلمات و عبارات مورد استفاده برای فراگیران قابل درک باشد

3- شرایطی که فراگیران باید تحت آن بتوانند پیشرفت و دستیابی خود را به اهداف نشان دهند مشخص گردد

در گذشته اهداف معمولا با این عبارات شروع میشد:

- در آخر دوره دانشجو.....

- بعد از مطالعه این بسته کارآموزان قادر خواهند بود....

در حال حاضر اهداف بیشتر به صورت شخصی بیان میشوند:

- در پایان دوره شما قادر خواهید بود....

- بعد از کار کردن با این مدل شما قادر خواهید بود...

اغلب طراحان اهداف آموزشی کمتر اهداف را به صورت رسمی بیان میکنند:

- در پایان این برنامه شما خواهید توانست....

- وقتی با این بسته کار کردید شما باید بتوانید....

جهت تحقق اهداف باید یک یا دو کلمه آخر اهداف روشن،غیر مبهم و مهم تر از همه قطعی باشند، استفاده از کلمات دقیق و روشن ارزشیابی را نیز آسان مینماید.

افعال نامناسب: دانستن، فهمیدن، پی بردن، پردازش، شناختن

افعال مناسب: تعریف کردن، بحث کردن، توضیح دادن ، توصیف کردن، فهرست کردن، تعیین کردن، خلاصه کردن، پیش بینی کردن، مقایسه کردن، نام بردن

              از کلماتی که معانی مبهم و وسیع دارند در نوشتن

          آرمانها میتوان استفاده کرد

اهداف رویکرد میگر:

رابرت اف میگر روانشناس آمریکایی پیشنهاد میکند که یک هدف کامل باید سه عنصر زیر را در بر گیرد:

1- عملکرد: بیان آنچه که یادگیرنده واقعا باید در آخر تجربه ی یادگیری مشخص انجام دهد

2- شرایط عملکرد: بیان وضعیت و شرایطی که طی آن یادگیرنده عمل مورد نظر را نجام میدهند

3- ملاک عملکرد: بیان شاخص روشن از حداقل معیار عملکردی که میتواند قابل قبول باشد

بعد از این جلسه آموزشی شما باید بتوانید از یک اسلحه در زمان 20 ثانیه از فاصله 50 متری (عنصر دوم) 5 تیراندازی کنید (عنصر اول) که حداقل 4 تیر را به هدف بزنید (عنصر سوم)

تحلیل مهارتها:

 تا قبل از دهه های 1950و 1960رویکرد تحلیل مهارتها یا تحلیل تکلیف تکالیف پیچیده را به یک رشته تکالیف ساده ی متوالی مناسب تبدیل میکرد،در حال حاضر این روش تلیل نیازهای آموزشی نامیده میشود

تبدیل تکالیف پیچیده به تکالیف ساده سبب تسهیل تعیین اهداف دقیق مرتبط با خرده مهارتهای ویژه میشود، با استفاده از رویکرد تحلیل مهارتها  میتوان موضوعات کوچک زیادی را  به میزان دقت بسیار بالا اندازه گیری کرد.

طبقه بندی اهداف آموزشی بلوم:

بنجامین بلوم و دیگر همکاران آمریکایی او اهداف را به سه حیطه "شناختی"، "عاطفی" و"روانی حرکتی" تقسیم کرده اند. این حیطه ها را میتوان به شکل زیر توصیف کرد:

حیطه شناختی: اهداف مربوط به دانش،تئوریها و فهمیدن

حیطه عاطفی: اهداف مربوط به احساسات،نگرش ها، طرز تلقی ها و تصورات

حیطه روانی- حرکتی: اهداف مربوط به مهارتها و توانایی های عملی

حیطه شناختی:

1- دانش: این طبقه پایین ترین سطح اهداف شناختی است

- نام بردن قسمت های یک شی ء

- تعریف کردن

- نوشتن دلایل یکپنتیجه عینا" بر اساس متون مطالعه شده

2- فهمیدن یا درک کردن: این طبقه ساده ترین سطح فهمیدن است

- انتخاب نمونه ای از یک پدیده که نشان دهنده پدیده مورد نظر باشد

- ارائه دلیل یک واقعه یا توضیح آنچه مشاهده کرده است

- طبقه بندی اشیاء بر حسب طبقه خود

3- کاربرد: این طبقه مربوط به ارتباط بین نظریه و عمل است

- حل کردن مسئله ریاضی

- به کار بردن مجموعه ای از قوانین یا روشها

- انجام یک تکلیف معین

4- تحلیل: این طبقه مربوط به شکستن و خرد کردن مواد آموزشی به صورت سیستماتیک به اجزاء تشکیل دهنده اش است

- توجه و تبیین انتخاب یک مدل مناسب

- مقایسه و سنجیدن راههای مختلف

- تعبیر و تفسیر روابط بین عناصرو متغیرها

5- ترکیب: این طبقه مستلزم ترکیب عناصر یا اجزا در شکل جدید برای ساختن یک کل میباشد

- نوشتن مقاله

- به دست آوردن تعمیم های بسیار دقیق

- طراحی سیستم هایی برای رسیدن به اهداف

6- ارزشیابی: این طبقه بالاترین سطح خرده طبقه شناختی بلوم است

- قضاوت درباره میزان برآورده شدن معیارها

- تعبیر و تفسیر نتایج کمی و کیفی

- مقایسه یک مدل جدید بر اساس نظریات موجود

قابل ذکر است که شش خرده طبقه فوق الذکر در حیطه شناختی کاملا" انحصاری و غیر قابل نفوذ در یکدیگر نیستند

حیطه عاطفی:

1- دریافت کردن یا توجه کردن: این طبقه میتواند شمل کسب آگاهی از عوامل زیبا شناختی یک شی ء باشد

2- پاسخ دادن: این طبقه را میتوان به عنوان واکنش و ابراز علاقه به یک شی ء یا نشان دادن توجه به افعال ما در یک سطح ساده توصیف کرد

3- ارزشگذاری: شامل ارزش قائل شدن به یک موضوع، فرهنگ یا الگوی رفتاری و عمل کردن بر اساس آن میباشد

4- سازماندهی: شامل نظم بخشیدن به روابط بین ارزشها و ایجاد سلسله مراتب بین آنها و دسته بندی نگرشهای شخص نسبت به شرایط است

5- تبلور شخصیت: طبقه توسعه یافته سازماندهی است که ارزشها بر اساس فلسفه کلی و دائمی سازماندهی میشوند

حیطه روانی - حرکتی:

اين حيطه داراي 5 سطح است :

1- آمادگي وتقليد : مشاهده عمل وتقليد آن

2- اجراي مستقل : انجام عمل بدون كمك گرفتن ازديگران

3- سرعت ودقت عمل : انجام صحيح عمل با دقت وظرافت كاروسرعت مناسب

4- هماهنگي حركات : آميختن بيش ازيك مهارت وانجام هماهنگ حركات

5- عادي شدن فعاليت : انجام عمل به صورت خودكار

در حیطه سایکوموتور اگر ازآموزش گیرندگان فقط انتظاربرود كه به توانای یا نجام یك مهارت دست یابند (هدف مهارتی یا توانشی) و اگرانتظاربرود مهارت موردنظررادررفتارمعمول خود  واردكنند (هدف رفتاری یا كنشی)مورد نظرخواهد بود.

مثالـ هدف مهارتی یا توانشی: درانتهای برنامه آموزشی تمام دانشجویان پزشكی باید بتوانندمیزان مصرف الكل را دریك بیمار واقعی وبدلی (simulated) بااستفادهازپرسشنامهاستاندارد،تعیین كنند.

مثالـ هدف   رفتاری یاكنشی: تمام دانشجویانی كه برنامه آموزشی رابه اتمام رسانده‌اند،به طورمعمول 80% مواردازپرسشنامه استانداردبرای بدست آوردن میزان مصرف الكل توسط بیمارخود استفاده خواهند كرد

چند نکته:

- اگرچه این سه حیطه جدا از هم هستند اما اغلب در یک هدف هر سه حیطه به چشم میخورند

-  به هیچ وجه نمیتوان به سادگی فعالیتها وهداف ویژه ی هر طبقه را معین کرد زیرا یک فعالیت ممکن است به بیش از یک طبقه تعلق داشته باشد

- بعضی از مهمترین هداف آموزشی از قبیل تصمیم گیری،حل مسئله،مهارتهای بین شخصی ،تفکر خلاق و مهارتهای کار تیمی به سختی قابل تبدیل به عناصر شناختی ،عاطفی، روانی - حرکتی هستند 

یک طبقه بندی ساده تر از اهداف آموزشی:

1- اهداف شناختی سطح پایین: شامل سطح اول حیطه شناختی بلوم

2- اهداف شناختی سطح بالا: شامل چهار سطح عالیتر حیطه شناختی بلوم

3- اهداف عاطفی: تمام اهداف مربوط به حیطه عاطفی         

4- اهداف روانی - حرکتی: تمام اهداف مربوط به حیطه روانی حرکتی

5- اهداف بین شخصی: شامل تمام مهارتهای زندگی که در طبقه بندی بلوم به آنها اشاره نشده است

محاسن و معایب استفاد

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: